ژان کوکتو (  Jean Cocteau) شاعر، نقاش، فیلمساز، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر فرانسوی بود.

ژان کوکتو  در پنجم ژوئیه ی 1889 در مزن لایفت متولد شد، تحصیلات اولیه اش را در مدرسه ی کندورسه ی پاریس به انجام رساند و از اوایل جوانی به تآتر متمایل شد. هفده سال بیش تر نداشت که به حمایت برخی از آشنایان متنفذ، من جمله هنرمند مشهور تآتر دوماکس، یک جلسه ی شعری در تآتر فمینای پاریس به راه انداخت که پایش را به محافل هنری این شهر باز کرد.

از جمله کسانی که در این زمان با ژان کوکتو رفت و آمد را آغاز کردند، لوئی لومتر، مارسل پروست ، آلن فورنیه و فرانسوا موریاک بودند. هفت سال بعد، آیگوراستراوینسکی و آندره ژید در او تأثیر گذاردند- پس از افتضاح شب اول نمایش “تقدیس بهار” که به قول کوکتو چشم او را باز کرد و به او ارزش واقعی موفقیت های عمومی را فهمانید، با استراوینسکی به سوییس رفت و در این سفر، اولین اثر با ارش خود، “پوتوماک” را نوشت.

در 1917 ژان کوکتو ، پیکاسو ، آپولینر، بلز ساندار، مودیلیانی، ماکس ژاکوب، آندره سالمون و غیره، همگی در مونپارناس زندگی می کردند- در این سال ژان و دوستانش، من جمله پیکاسو، نمایش “رژه” را در تآتر شاتله بر روی سن آوردند که با شکست عمومی مواجه شد و درس دیگری به کوکتو آموخت.

1920 به بعد آثار ادبی ژان کوکتو به این ترتیب منتشر شدند: “گاو بر سقف”، “زوج برج ایفل”، “راز حرفه ای”، “انحراف گران”، “سرود”، و “توماس حیله گر” که یکی از بهترین رومان های اوست. در 1923 دوست بزرگ دیگرش، رمون رادیکه، فوت کرد. ژان که دچار ضعف شدید اعصاب شده بود به تریاک پناه برد- دوستانش برای معالجه او را به مونت کارلو بردند- کمی بعد، اشعار “اوپرا”، “فرشته ی اورتوبیز”، و “اورفه”را به پایان رسانید. این نمایشنامه در سال 1926بر روی صحنه آمد.

پس از چندی، ژان کوکتو  باز کارش به بیمارستان کشید و این در زمانی بود که نمایش تک پرده ای “صدای انسانی” او که مخصوصاً برای ادیت پیاف (هنرپیشه و خواننده ی بزرگی که پنج سال قبل از او مرد) نوشته شده بود، در کمدی اجرا می شد.

پس از انتشار نوشته ی مصور “تریاک”، ژان کوکتو طی سه هفته رمان مشهور “کودکان وحشتناک” را در 1929 به پایان رسانید. دو سال بعد، پس از تهیه ی اولین اثر سینمایی اش، “خون یک شاعر”، در تولون به سختی مریض شد- پس از بهبودی، “ماشین جهنمی”، چند طرح و تصنیف، و بالاخره نمایشنامه ی “شوالیه های میزگرد” و اثر تحلیلی “بحثی در انتقاد غیرمستقیم” را به انجام رسانید که امروزه یک کار انتقاد ادبی کلاسیک محسوب است.

ژان کوکتو سینما را اختراع نکرد، در عوض، مخترع “سینماتوگراف” بود. این اصطلاح که همواره توسط وی برای نامیدن میوه ی کوشش هایش در هنر هفتم یا به قول خودش “دهمین رب النوع قریحه ی بشری” به کار می رفت فقط نشانه ی عرض وجودی در مقابل زبان جاری یا وسیله ای برای متمایز کردن فیلم های خودش از آثار دیگران نبود. گراف “سینماتوگراف”، علی الخصوص، نمایان آن است که برای کوکتو، این هنر قبل از هر چیز یک فرم خاص نگارش است و هنگامی به کار می آید که نگارش متعارفی از پیشرفت می ایستد- برای کوکتو، سینما با “مرکب نور” نوشته می شود.

ژان کوکتو می دانست چطور در خلق آثارش تصورات شاعرانه را جان بخشد. او با آثارش بر سینمای فرانسه و نیز بر موج نو فرانسه بسیار تاثیرگذار بوده است. کوکتو را بیش از همه برای رمان ترس های مقدس ( ۱۹۲۹)، نمایشنامه”والدین وحشتناک”(۱۹۲۹) و فیلم”دیو و دلبر”(۱۹۴۵) می شناسند. البته اجرای پیتر بروک از ماشین دوزخی او ( در سال ۱۹۴۵ ) نیز در گسترش شهرت کوکتو بی تأثیر نبوده است.

ژان کوکتو سرانجام در ۱۱ اکتبر ۱۹۶۳ درگذشت.

ژان کوکتو

منابع : ویکی پدیا / انسان شناسی و فرهنگ / اردیبهشت