ویکتور هوگو
ویکتور هوگو سومین پسر کاپیتان ژوزف لئوپولد سیگیسو هوگو (که بعدها به مقام ژنرالی نائل آمد) و سوفی فرانسوا تره بوشه، در روز ۲۶ فوریه سال ۱۸۰۲ در بزانسون به دنیا آمد. وی به شدت زیر نفوذ و تأثیر مادر قرار داشت، مادر او از شاه دوستان و از پیروان متعصب آزادی به شیوهای ولتر بود و تنها بعد از مرگ مادر بود که پدرش، آن سرباز شجاع، توانست ستایش و علاقه فرزندش را نسبت به خود برانگیزد. سالهای کودکی ویکتور در کشورهای گوناگون سپری شد. مدت کوتاهی در کالج نجیب زادگان در مادرید اسپانیا درس خواند و در فرانسه تحت آموزش معلم خصوصی خود، پدر ریوییو، کشیشی بازنشسته قرار گرفت. در سال ۱۸۱۴ به دستور پدر، وارد یانسیون کوردیسیر شد که بخش اعظم تحصیلات ابتدایی را در آنجا گذراند.
تکالیف مدرسه، مانع مطالعه آثار معاصران، به ویژه شاتو بریان و نیز، مانع نگارش تصنیف های ادیبانه او نشد، وی سرودن شعر را با ترجمه اشعار ویرژیل آغاز کرد و همراه با این اشعار، قصیده ای بلندی در وصف سیل سرود با انتشار شعربلند شادی که تصویری از لحظه لحظه زندگی بود، به جمع شاعران پیوست. او توانست قبل از بیست سالگی، نخستین قصه بلند خود، یعنی کتاب بوگ ژارگال را منتشر کند و با انتشار این کتاب، به جمع ادیبان راه یابد.
ویکتور هوگو در سال ۱۸۲۲ با آدل فوشه، دوست دوران کودکی خود ازدواج کرد. آدل فوشه دختری بود سبزه رو با موهای مشکی و ابروانی کمانی. او در ۱۶ سالگی، بانویی خوش سیما و جذاب بود.
آدل فوشه، اولین عشق ویکتور هوگو بود و ویکتور او را بسیار تحسین می کرد. دوران نامزدی آدل و ویکتور را می توان به عنوان یک تراژدی عاشقانه توصیف کرد. ویکتور و آدل همدیگر را از کودکی می شناختند، دو خانواده فوشه و هوگو باهم بسیار صمیمی بودند و بچه هایشان هم با هم بزرگ شدند. زندگی عاشقانه هوگو زمانی آغاز شد که نوجوانی بیش نبود. او عاشق آدل، دختر همسایه شان شد. مادر ویکتور او را از این عشق منع کرد. او معتقد بود که پسرش باید با دختری از خانواده ای بهتر ازدواج کند. مخالفت خانواده های این دو دل داده درباره ازدواج شان باعث به وجود آمدن شرایط تراژیکی شد. پدر آدل، پییر فوشه، در نهان از موقعیت روبه رشد ویکتور در ادبیات هیجان زده بود، اما می ترسید که مادام هوگو، آدل را خوب و مناسب نداند، در نتیجه به آدل هشدار داد که ویکتور، فردی مغرور و دمدمی مزاج و تن پرور است. با این وجود آن دو پنهانی باهم نامه ردوبدل می کردند. ویکتور بدون شک معتقد بود که ارتباط آنها به ازدواج ختم خواهد شد و آن قدر به این مسأله مطمئن بود که زیر نام های اولش را گستاخانه، با نام همسر تو امضا کرد.
بعد از گذشت و ردوبدل کردن دویست نامه توسط دو دل داده، ویکتور و آدل باهم ازدواج کردند و صاحب فرزند شدند. هوگو، آدل را از صمیم قلب و به شدت دوست داشت. در سال های اول نامزدی شان وقتی مادر آدل بیرون از خانه بود، آدل بی معطلی و به طور پنهانی از مسیری تاریک می گذاشت و به ملاقات ویکتور که زیر درخت شاه بلوط منتظر او بود، می رفت؛ مانند کوزت که پنهانی به دیدن ماریوس می رفت.
ویکتور و آدل در ۲۶ آوریل ۱۸۱۹، درست زمانی که ویکتور ۱۹ سال و آدل ۱۶ سال داشت، آشکارا به یکدیگر ابراز علاقه کردند. آدل معتقد بود که هیچ چیز جز دخترکی فقیر با افراد طبقه بورژوا نیست و عقیده او در این باره کم و بیش درست بود. با وجود ظاهر نسبتا خوبی که داشت، اما چیر زیادی درباره شخصیت او قابل ذکر نیست. او در مورد پوشش خود نه سلیقه داشت و نه زیرکی به خرج می داد و همیشه با لباس های غیررسمی ظاهر میشد. آدل فردی سربه هوا و کم وش بود و این امر باعث شد که وی از لحاظ فرهنگی عقب بماند. او به نبوغ آشکار و دست آوردهای همسرش، فقط به خاطر ارزش های مالی ارج می نهاد و علاقه چندانی به شعر و سرایش نداشت. هرچند که بعدها دو تن از بزرگ ترین شاعران فرانسه، به وی علاقه مند شدند.
ویکتور هوگو دو پسر و دو دخترداشت، دختر بزرگ او، لئو پولدین هوگو درسال ۱۸۲۹ در رودخانه سن غرق شد. دختر کوچک او، آدل هوگو در پی عشق نافرجام به یک افسر ارتش نیروی دریایی بریتانیا به بیماری روانی مبتلا شد.
هوگو عقیده داشت که شاعر دو وظیفه دارد: بازتاب دادن عواطف و احساسات جهانی به وسیله آشکار ساختن احساسات خود و به هم پیوستن صدای نسل بشر، طبیعت و تاریخ آموزش دادن و راهنمایی کردن خواننده.
آثار هوگو را به طور کلی، می توان در پنج دسته مرور کرد:
– آثار آغاز نوجوانی
– شعرها
– نمایشنامه
– رمانها
– مجموعه ای از نامه ها ، خاطرات، نقدها و مقالات ادبی و سیاسی.
در سال ۱۸۲۱ با انتشار کتاب گوژپشت نوتردام که بعد از بینوایان، بزرگترین اثر اوست، شهرتی فراگیر یافت. در سال ۱۸۲۷، درام کرمول را نوشت و بر این کتاب مقدمه ای مفصلی نوشت که خود، کتابی مستقل است و اهمیت به مراتب بیشتری از خود درام دارد. این مقدمه را می توان مرام نامه مکتب رومانتیسم دانست و با همین مقدمه است که رومانتیسم به عنوان مکتبی مستقل، آغاز می شود و بدین گونه، هوگو مکتب رومانتیسم را بنیان نهاد.
او معتقد بود که هر آنچه در طبیعت است، به هنر تعلق دارد و در مقدمه کرمول نوشت:
«بشر در طول حیات خود پیوسته یک نوع تمدن و یک نوع جامعه نداشته است؛ بشریت مانند هر یک از واحدهای خود، یعنی انسان ها، بزرگ شده، بالیده، به بلوغ رسیده و آنگاه به پیری پرعظمت خود رسیده است و پیش از عهدی که جمعی امروزی عهد عتیق می خواند، دوره ای بوده که عهد افسانه خوانده م شده که بهتر بود عهد آغازین خوانده شود و از آنجا که شعر آینه اندیشه های آدمی است، شعر نیز این سه دوره عهد آغازین، عهد عتیق و عهد جدید را طی کرده است. اشعار غنائی، زاییده عهد آغازین است و خاستگاه اشعار حماسی، عهد عتیق و درام، پرورده عهد جدید است. نغمه و غنا ابدیت را ساز می کند. ماهیت غنا، طبیعی بودن، خصوصیت حماسه، سادگی و صفت درام، حقیقی بودن است. قهرمانان اشعار غنایی، اشخاصی داستانی بزرگی چون آدم و قابیل و نوح بودند. قهرمانان حماسه ها، پهلوانان غول صفتی چون هرکول ، ، آژاکس، پرومته و آگاممنون بودند و قهرمانان درام جز انسانهای عادی، کسی دیگری نیست، کسانی چون هملت، ، اتللو ..»
و بدین گونه هوگوی جوان، عصری نو در تاریخ ادبیات جهان گشود؛ عصری که عنوان عصر رمانتیسم به خود گرفت. از این زمان به بعد، هوگو دوستدار بسیار یافت و خانه او تبدیل به دیدارگاه نویسندگان پیرو مکتب رمانتیسم شد که از میان این نویسندگان می توان به آلفرد داویگنی و چارلز آگوستین سنت بووو منتقد اشاره کرد. سالهای ۱۸۲۹ تا ۱۸۴۳ سال های بالندگی و کامیابی او بود. هوگو در طی این سال ها، چندین مقاله، سه رمان و پنج مجلد کتاب شعر و نمایش نامه به رشته تحریر درآورد.
با این حال شکست نمایشنامه منظوم او در سال ۱۸۴۳ میلادی و به دنبال آن، مرگ دخترش لئو پولدین که بسیار مورد علاقه وی بود، وقفه ای در خلاقیت شگفت آورش ایجاد کرد. ویکتور هوگو در سال ۱۸۴۵ از طرف شاه به مجلس اعیان دعوت شد و یک پست سیاسی در حکومت و البته با قانون اساسی شاه لوئی فیلیپه- قبول کرد. انتخاب وی، اعتراض های چندی را برانگیخت که منجر به گوشه گیری او شد و هوگو در انزوای خود، شاهکار انسان دوستانه اش -بینوایان- را به رشته تحریر درآورد. در سال ۱۸۴۸ بعد از وقوع انقلاب، نماینده مردم شد، ولی بعد از لویی ناپلئون بناپارت که رئیس جمهور جمهوری دوم فرانسه شد، او علیه اعدام ها و بی عدالتی اجتماعی سخن راند و بعدها به عضویت در مجامع قانون گذاری و مجمع وابسته به قانون اساسی برگزیده شد.
از نامزدی لویی ناپلئون به عنوان رئیس جمهوری حمایت کرد و برای مدتی هم حامی حزب محافظه کار و ریاست جمهور بود ولی هنگامی که ناپلئون در سال ۱۸۵۱ قدرت را به طور کامل در دست گرفت و قانون اساسی ضد پارلمانی را جایگزین کرد. هوگو او را علناً خائن به فرانسه نامید و در نطق تاریخی ۱۸ ژوئیه ۱۸۵۱ در بررسی قانون اساسی گفت:
«چون زمانی ناپلئون کبیر داشته ایم، اکنون باید ناپلئون حقیر نیز داشته باشیم.»
بعد از کودتای ۲ دسامبر ۱۸۵۱ به بروکسل گریخت و در تبعید درازمدت خود، آثار بزرگی تدوین کرد. با سقوط ناپلئون سوم در سال ۱۸۷۰ به میهن بازگشت. به مدت چندین سال او نماد مخالفت با پادشاهی و طرفدار جمهوری بود/ در سال ۱۸۷۰ به مجلس ملی راه یافت، ولی خیلی زود از نمایندگی مجلس کناره گیری کرد و در سال ۱۸۷۴ بی اعتنا نسبت به نقدهای تاریخی طبیعی گرایان، کتاب نود وسه را نوشت. در سن هفتاد و پنج سالگی کتاب دلنشین هنر پدربزرگ بودن را نوشت، اما همچنان به دنیای سیاست تمایل داشت و در سال ۱۸۷۶ به مجلسی سنا راه یافت. در فوریه ی ۱۸۸۱ به مناسبت هشتادسالگی اش، مراسم باشکوهی به افتخار وی برپا شد که کمتر کسی در زمان حیات خود، چنین افتخاری را کسب کرده است.
ویکتور هوگو در زمان حیاتش، همواره به دلیل داشتن عقاید آزادی خواهانه و سوسیالیستی و حمایت قلمی و لفظی از طبقات محروم جامعه مورد خشم سران دولتی و حکومتی بود و علیرغم فشارهایی چون سانسور، تهدید و تبعید، هرگز از آرمان های بلند خود دست نکشید. او ابتدا به بروکسل و سپس به جزیره جرزی و در نهایت به جزیره جرنزی که از جزایر دریای مانش است، تبعید شد. در آنجا بود که با نوشتن به نکوهش اعمال ظالمانه حکومت فرانسه ادامه داد و در نتیجه، مقالات مشهور او بر ضد ناپلئون سوم در فرانسه ممنوع شد. با این وجود، این مقالات تأثیر زیادی از خود به جای گذاشت. هوگو هنگام تبعید در زمینه نویسندگی به تکامل و پختگی رسید و نخستین اشعار حماسی برساخته خود را با نام افسانهای قرن ها، کتاب بینوایان، کتاب جنجال برانگیز ناپلئون صغیر و بسیاری آثار دیگر را در این دوران نوشت.
او درباره ی نگارش رمان بینوایان گفته است:
«من این کتاب را برای همه آزادیخواهان نوشته ام.»
با وجود این که ناپلئون سوم در سال ۱۸۵۹ تمام تبعیدی های سیاسی را بخشید، اما هوگو از پذیرش این عفو سر باز زد، زیرا پذیرش بخشودگی، به این معنی بود که او دیگر نباید از دولت انتقاد کند. او پس از سرنگونی امپراتوری دوم در سال ۱۸۷۰ به عنوان قهرمان ملی به پاریس بازگشت و عضو مجمع نمایندگان ملی و بعد به عنوان سناتور جمهوری سوم انتخاب شد. دیدگاه های مذهبی هوگو در طول زندگی اش به سرعت تغییر کرد. او در جوانی به عنوان مسیحی کاتولیک سوگند یاد کرد که به مقامات و مسئولان کلیسا احترام بگذارد. اما به تدریج تبدیل به کاتولیکی شد که به وظایف دینی اش عمل نمی کرد و بیش از پیش به بیان دیدگاه های ضدپاپ و ضد کشیشان پرداخت. در طول دوران تبعید، به طور تفننی، به احضار روح می پرداخت و در سالهای بعد، خداشناسی بر پایه عقل را مشابه آنچه مورد حمایت ولتر، نویسنده فرانسوی بود- پابرجا کرد.
در سال ۱۸۷۲ وقتی متصدی آمارگیری از هوگو پرسید که آیا کاتولیک است یا نه، او پاسخ داد «خیر، من آزاداندیش هستم.» هوگو هیچگاه بیزاری خود را از کلیسای کاتولیک از دست نداد. این انزجار به دلیل بی تفاوتی کلیسا نسبت به وضع بدکاری زیر سلطه ظلم حکومت پادشاهی و شاید هم به خاطر قرار گرفتن اثر بینوایان، در لیست کتابهای ممنوعه ی پاپ بود.
هنگام مرگ دو پسرش، چارلز و فرانسوا، او اصرار داشت که آنها بدون صلیب عیسی یا کشیش به خاک سپرده شوند و او در وصیت نامه اش هم همین شرط را برای خاکسپاری خود گذاشت. هیچ گاه مستقیما از عرف و سنت انتقاد نکرد. او همچنان به عنوان فردی که به وجود خدا معتقد است، باقی ماند. او عمیقا په قدرت و ضرورت حمد و ستایش خدا ایمان داشت. عقل گرایی هوگو را در اشعارش می توان مشاهده کرد.
ویکتور هوگو پیش بینی می کرد که مسیحیت، بالاخره روزی از بین خواهد رفت اما مردم، همچنان به خدا، روح و تعهد، معتقد خواهند ماند.
ویکتور هوگو وقتی در سال ۱۸۷۰ به پاریس بازگشت، مردم از او به عنوان قهرمان ملی استقبال کردند. هوگو به رغم انتخاب دوباره در مجمع نمایندگان ملی در سال ۱۸۷۲ هیچ تلاشی نکرد.
دو هفته آخر زندگی هوگو به خاطر بستری شدن دخترش در آسایشگاه روانی، مرگ دو پسرش و نیز مرگ آدل در ۱۸۵۲ بسیار ناراحت کننده بود. هوگو با وجود لطمات روحی و روانی که بر او وارد شده بود، همچنان به نوشتن ادامه داد و در سیاست هم تا سال ۱۸۷۸ که تندرستی اش رو به زوال گذاشت، فعال بود. او در ۳۰ ژانویه ۱۸۷۶، در انتخابات مجلس سنا که تازه تأسیس شده بود نیز انتخاب شد.
در فوریه سال ۱۸۸۱، به مناسبت هشتادمین سال زندگی هوگو، یکی ازبزرگ ترین مراسم بزرگداشت برای نویسنده ای که در قید حیات بود، برگزار شد. مراسم جشن از روز بیست و پنجم فوریه با اهدای گلدان «سور» (نوعی چینی فرانسوی) به هوگو آغاز شد. این گلدان، هدیه سنتی برای مقام های بلندپایه بود که به ویکتور هوگو نیز اهدا شد. روز ۲۷ فوریه، بزرگترین رژه در تاریخ فرانسه برگزار شد. رژه روندگان شش ساعت راهپیمایی کردند تا از مقابل هوگو که پشت پنجره اتاقشی نشسته بود، رد شوند.
سربازان راهنما برای اشاره به ترانه کوزت در بینوایان، گل های گندم به گردن خود آویخته بودند. هوگو در ۲۲ ماه مه سال ۱۸۸۵ پس از یک دوره بیماری در سن هشتاد و سه سالگی در پاریس درگذشت. مرگ وی باعث سوگ ملی شد. بیش از دو میلیون نفر در مراسم خاکسپاری او شرکت کردند.
هوگو تنها به خاطر شخصیت والای ادبی در ادبیات فرانسه مورد ستایش قرار نگرفت، بلکه به عنوان سیاست مداری که به تشکیل و نگهداری جمهوری سوم و دموکراسی در فرانسه کمک کرد، از او قدردانی به عمل آمد.
آرامگاه هوگو در پانتئون، نزدیک پارک لوگزامبورگ قرار دارد.
ویکتور هوگو آیا باز هم زندگی خواهیم کرد؟
من آینده زندگی ام را در وجود خویش احساس مـی کنم. هـمانند جنگلی هستم که هـنگامی که درخـتانش را بریده باشند، شاخ وبرگ های نورس ،نیرومندتر و شاداب تر از پیش می رویند. می دانم که به جانب آسمان اوج می گیرم.آفتاب درخشان برفراز سرم قرار دارد ،زمین شهد سخاوتمندش را به من ارزانی می دارد . اما بهشت با تابش جـهان های نـاشناخته اش به من روشنی می بخشد.
شما ممکن است بگویید که روح چیزی جز قابلیت ها و توانایی های تن نیست.پس چرا آنگاه که تنم از توان می افتد ، روانم آشکارتر می گردد؟ زمستان در بیرون من، اما بهار جاوید در قلب من اسـت .مـن اکنون چـون بیست سالگی عمرم از بوییدن گلهای یاس و بنفشه و گل سرخ لذت می برم.هراندازه به پایان زندگانی ام نزدیکتر می شوم،آهنگهای دلنـواز و جانبخش جهان هایی که مرا به سوی خود می خوانند،واضح تر می شنوم .شگفت انگیز و شـاید هـم سـاده است.قصه یی از پریان است،ا فسانه است
چرا که تاکنون نیم قرن است که من اندیشه هایم را به نـثرونظم مـی نویسم: تاریخ،فلسفه، نمایشنامه، رمان، شرح حال، هجو، قصیده و سروده .
در همه ی آنها کوشیده ام، لیکن احـساس مـی کنم کـه یک هزارم آنچه را که در من است، هنوز نگفته ام .آنگاه که به گور می روم،همچون بسیاری از مردم می توانم بـگویم که «کار روزانه ام را به پایان برده ام .» اما نمی توانم بگویم،«زندگی ام به پایان رسیده.» کـار روزانه من در بامدادی دیـگر هـنوز آغاز خواهد شد.گور یک بن بست نیست، بلکه یک شاهراه است. در شبانگاه بسته است و در بامدادان گشوده.
منبع : آفتاب
