اگر به كانت بينديشيم “نقد كردن”در برابر دگم بودن قرار مى گيرد.يعنى نقطه نظر منتقدانه اى كه در همين راستا متضاد دگماتيزم است. در معنا، قضاوت كردن مناسب و نادرست، جهت دار و بى جهت، كنترل شده و كنترل نشده، مثبت و منفى، خوب و بد … همه ى اين ها نقد است.
بررسى!منظورم آناليز است. پرداختن به نكات قوى يك موضوع. بررسى و پردازش نكات ضعيف. منتقد حس تشخيص را بالا مى برد.اى كاش. كاش كمى بيشتر به اين قسمت مهم مى پرداختيم. نقدعاميانه مى كرديم اما درست. نقد عالمانه مى كرديم اما درست. نقد كردن اما، امروزه به این راحتی ها از طرف منتقد صورت نمی پذیرد! به «رايگان » صورت نمی گیرد. هر منتقدى اكنون براى هر «كسى »وقت نمى گذارد! تازه منتقد برای هر آدم فرهیخته ای هم وقت نمی گذارد. اما من همیشه فکر می کنم رابطه ها پاک‌می شوند. کارخوب باقی می ماند. آدم هايى كه امروز نقد كردنشان نمى ارزد شايد در فرداها بيارزد و …
نقد دانش بسيار مى طلبد، اما، بسيارى از فرهيختگان ما بايد لطف بيشترى داشته باشند و از این دانش کمی بیشتر در اختیار قرار دهند تا مخاطب اثار ادبی بیشتر در جریان قرار بگیرد.
و اما “انتقاد كردن” عامیانه ای که بدون كوشش صورت می گیرد و اكثريت مردم به آن تمايل دارند، مانند ديدن نكات ضعيف جهت شكايت،كوبيدن ديگران ،عدم پذيرش فكر و رفتار ديگرى، فكر نكردن، حفظ قالب هاى خويشتن، سرکوب کردن، تحقیر، فقط از نگاه خود دیدن و…، فراموش نكنيم كه این ها هميشه مغرضانه نيست . ضعف شخصيتى يا فرهنگى مى تواند باشد. شايد هم هر دو! اما وقتى به شكل حرفه اى در مى آيد مغرضانه هم مى تواند باشد! يادم مى آيد نوجوان رو به جوانی كه بودم « انتقاد كردن و دست زير چانه گذاشتن و با چشم هاى تنگ شده پکی به سیگار زدن و«ًيك چيز یا کس را كوبيدن، مد بود». اين كار قلب مرا مى فشرد و از چهره ى حتا فرهيختگان قرون ديگر دورم مى كرد. اميدوارم امروز کم کم دیگر اين كار مد نباشد. بگذاريم همه خود را بروز دهند. غرض نورزيم. مى دانم كه شدنى نيست و دلايلش بسياراست، اما برایش تلاش کنیم.
شايد بشود «تعريف با دليل» را كنار «انتقاد با دليل» گذاشت (تعریف بی دلیل و انتقاد بی دلیل را نمی فهمم)…مگر نه این است که نقد به شکل صورت می پذیرد: نقد مثبت و نقد منفى. فقط طرفدار نقد منفی نباشیم. خواهان نقدی باشیم که حاوی منفی و مثبت یک جریان است. پس، رفتار كنيم !
نوشته شده توسط: ترانه وفایی
